HIPOTERAPIA

Formy hipoterapii

Hipoterapia stanowi jedną z metod rehabilitacji osób niepełnosprawnych, a swoją specyfikację zawdzięcza koniowi biorącemu udział w terapii. To właśnie obecność konia - "współterapeuty" - sprawia, że jest to wyjątkowa i niepowtarzalna metoda terapeutyczna dająca zupełnie nowe i niespotykane w innych terapiach możliwości. Jest ona jednak ściśle powiązana z innymi metodami rehabilitacyjnymi i terapeutycznymi i w pełni korzysta z ich dorobku.

Pracując od 1988 r. metodą hipoterapii, specjaliści z naszego zespołu, opracowali definicję tej formy terapii i nazewnictwo poszczególnych jej gałęzi.
A oto proponowana przez nas definicja hipoterapii i opis działań wchodzących w jej zakres.

Hipoterapia
działanie mające na celu przywracanie zdrowia i usprawnianie przy pomocy konia i jazdy konnej, osób:
 - po przebytych chorobach zostawiających trwałe ślady w sprawności fizycznej i w życiu psychicznym,
 - upośledzonych umysłowo,
 - z deficytami rozwojowymi,
 - z uszkodzeniami analizatorów (wzrok, słuch),
 - niedostosowanych społecznie.

Celem terapii z koniem i terapii jazdą konną jest przywrócenie tym osobom sprawności fizycznej i psychicznej w możliwym do osiągnięcia zakresie. Hipoterapia stanowi jeden z elementów rehabilitacji leczniczej i jako taka jest prowadzona przez specjalistę, na zlecenie lekarza.
 

Dzięki hipoterapii następuje :
 - zmniejszenie zaburzeń równowagi i poprawa reakcji obronnych,
 - zwiększenie możliwości lokomocyjnych i zapewnienie kontaktu ze zwierzęciem i przyrodą,
 - stymulacja rozwoju psychoruchowego dziecka, w tym:
    - poprawa koordynacji wzrokowo ruchowej, orientacji przestrzennej oraz rozeznania w schemacie własnego ciała,
     - zwiększenie możliwości koncentracji uwagi i utrzymania zorganizowanej aktywności,
     - zwiększenie motywacji do wykonywania ćwiczeń,
     - rozwijanie samodzielności,
 - zwiększenie poczucia własnej wartości,
 - relaksacja i osłabienie reakcji nerwicowych.

 

W hipoterapii dają się wyróżnić następujące typy działań, chociaż należy pamiętać, że podział ten nie jest sztywny i poszczególne formy terapii przenikają się nawzajem i uzupełniają.

1. Fizjoterapia na koniu
przywracanie sprawności fizycznej poprzez odpowiednio dobraną gimnastykę leczniczą, wykonywaną na koniu poruszającym się stępem, zalecana i nadzorowana przez lekarza, prowadzona przez fizjoterapeutę, metoda uzupełniająca klasyczną fizjoterapię.


2. Psychopedagogiczna jazda konna
zespół działań podejmowanych w celu usprawnienia intelektualnego, poznawczego, emocjonalnego i fizycznego. Podczas jazdy konnej i czynności z nią związanych stosowane są działania edukacyjne, pedagogiczne, elementy psychoterapii, terapii zajęciowej i logopedii. Terapia ta jest prowadzona przez pedagogów i psychologów.


3. Terapia z koniem
wykorzystanie konia do celów leczniczych, zbliżenie pacjenta i konia daje efekt terapeutyczny, pacjent dzięki relacjom nawiązanym ze zwierzęciem poprawia swoją komunikację ze światem zewnętrznym. Sama jazda konna może być jednym z elementów tej formy terapii, ale nie musi. Prowadzona jest przez pedagogów, psychologów i psychiatrów.


4. Jazda konna dla osób niepełnosprawnych - sport i rekreacja
nie stanowi części hipoterapii, ale jest z nią ściśle związana i ma aspekt terapeutyczny. Umożliwia aktywność sportową osobom niepełnosprawnym, wyrabia u nich nawyk i potrzebę aktywnego spędzania wolnego czasu w kontakcie ze zwierzęciem i przyrodą. Zajęcia prowadzone są przez instruktorów jazdy konnej specjalnie przygotowanych i instruktorów rekreacji ruchowej ze specjalnością hipoterapii.

KOŃ DO HIPOTERAPII

Spotykaliśmy się ostatnio z apelem dotyczącym ratowania koni wiezionymi na rzeź i przeznaczania ich do pracy z osobami niepełnosprawnymi podczas zajęć hipoterapii.
O ile idea ratowania koni skazanych na rzeź jest bliska naszemu sercu i popieramy ją gorąco, o tyle musimy zaprotestować przeciwko pomysłowi przeznaczania koni uratowanych z rzeźni do pracy w hipoterapii. Efektem połączenia dwóch nieszczęść ludzkiego i końskiego wcale nie będzie szczęście i obopólna korzyść obu stron. Koń, który przeszedł tyle złego i cudem uniknął zagłady sam wymaga terapii, odpoczynku i spokoju.
Zachęcam do uważnego przestudiowania zamieszczonego poniżej tekstu Wincentego Smolaka wieloletniego prezesa Polskiego Towarzystwa Hipoterapeutycznego.
Jest szalenie mało prawdopodobne, a wręcz graniczące z cudem, żeby konie uratowane z transportu na rzeź spełniały te warunki, o których mówi Wincenty Smolak w swoim tekście. A na cuda w naszej pracy nie możemy liczyć. Naszym zadaniem jest przywracanie zdrowia i sprawności osobom niepełnosprawnym i musimy mieć do tego konie zdrowe fizycznie i psychicznie, sprawne i dobrze przygotowane, gdyż powierzamy im ważną role w procesie terapeutycznym.
Życzymy powodzenia misji ratowania koni lecz radzimy przede wszystkim zapewnić im na początku miejsce do wypoczynku i dojścia do siebie po ciężkich przejściach. Z czasem może będą one mogły podjąć współpracę z ludźmi, ale stanowczo odradzamy używania ich do pracy z osobami niepełnosprawnymi. Ryzyko, że takie postępowanie skończy się kolejnym nieszczęściem jest zbyt duże, a my nie mamy prawa narażać naszych pacjentów.
 

Koń do hipoterapii:

Parametry optymalne, nie wykluczające innych rozwiązań:
 * wałach,
 * wiek powyżej 5 lat,
 * przygotowany do pracy w hipoterapii,
 * wysokość umożliwiająca skuteczną asekurację, zharmonizowana z wielkością pacjenta,
 * chód rytmiczny, elastyczny, sprężysty, wydajny,
 * pożądane takie ukształtowanie poszczególnych części ciała, jakie w zasadzie odpowiada wzorcowi pokroju (m.in.: uroda, ramy prostokątne, głowa proporcjonalna, miernej wielkości, szyja prosta, umięśniona, kłąb dobrze wykształcony, szeroki, niezbyt wysoki, kłoda podłużno-owalna, grzbiet prosty, w miarę szeroki i długi, dobrze umięśniony, wyrostki kolczyste kręgosłupa niewyczuwalne, łopatka długa, ukośna, lędźwie szerokie, dobrze związane, zad silnie umięśniony, długi, poziomy, postawa kończyn prawidłowa),
 * cechy ustroju psychicznego decydujące o przydatności do rozwiązywania najszerzej pojętych problemów terapeutycznych oraz minimalizujące prawdopodobieństwo wystąpienia reakcji nieprzewidywalnych (zrównoważony charakter, inteligencja, spokojny temperament, przyjazność, ufność, łagodność, cierpliwość, chętne i staranne wykonywanie poleceń, tolerancja bez odruchów obronnych na nagłe i niespodziewane bodźce wzrokowe, słuchowe i dotykowe, brak narowów i nałogów).
 * Zważywszy, że powyższe warunki mają bezpośredni związek z zapewnieniem pacjentowi jak największego bezpieczeństwa, wskazana jest znajomość pełnego życiorysu danego konia, zwłaszcza pod kątem zdarzeń traumatycznych lub pozyskanie go z profesjonalnego, godnego zaufania, ośrodka hodowlano-wychowawczego.
 * Jakkolwiek niewłaściwym jest dzielenie ras na "hipoterapeutyczne" i "niehipoterapeutyczne", to obserwuje się u osobników niektórych ras więcej niż przeciętne skupienie właściwości zalecanych przy usprawnianiu koniem. W Polsce taką opinię ma populacja rasy huculskiej. Fakt ten nie oznacza, że wszystkie hucuły są przydatne do naszych potrzeb, tak jak nie wyklucza posiłkowania się wyselekcjonowanymi konikami polskimi, ślązakami, fiordingami, szetlandami, kucami felińskimi, potomstwem różnych krzyżówek z udziałem kucy lub koni małych i przedstawicielami innych, dostępnych ras.
Ważne jest natomiast, by bez względu na rasę, wybór dokonywany był indywidualnie, według w/w kryteriów, zwłaszcza dotyczących sfery psychiki
 * Należy dążyć do posiadania przez ośrodki hipoterapeutyczne po kilka koni różnych, celem możliwie precyzyjnego dostosowania odpowiedniego konia do aktualnych potrzeb pacjenta.