Wielu właścicieli koni, a szczególnie pięknych rasowych, rasowych klaczy, zaczyna myśleć o dochowaniu się od nich potomstwa. Jednakże nie posiadając odpowiedniej stajni, padoku dla klaczy ze źrebakiem, finansowych możliwości zapewnienia właściwej paszy, odżywek, szczepień - należy dobrze się zastanowić nad tym, czy stać nas na takie przedsięwzięcie. Pamiętajmy ponadto, że właściwy cel hodowli - uzyskanie zdrowych, pełnowartościowych koni - nie jest łatwe do osiągnięcia. Trzeba wysłać klacz do ogiera, zapłacić za pokrycie, transport, należy też wziąć pod uwagę jej mniejszą wartość użytkową w okresie ciąży; źrebię może urodzić się martwe, klacz też może pość podczas porodu. Wszystkie te kwestie trzeba zawczasu rozważyć, aby móc świadomie podjąć ryzyko. Musimy sobie także zdawać zdawać sprawę, że czeka nas okres trzech lat utrzymywania i żywienia, zanim będziemy mieli pożytek z naszego młodego konia. Ale przede wszystkim musimy przyjąć zasadę, że człowiek naprawdę kochający konie nie będzie przystępował do ich chowu bez gruntowego przygotowania teoretycznego i bez niezbędnej przy takim przedsięwzięciu praktyki. Konie sportowe powinny być hodowane w stadninach lub stajniach mających rozległe i dobre pastwiska. I tylko takie warunki są odpowiednie dla przyszłych koni wyczynowych.

KRYCIE KLACZY

Jeśli juz zdobyliśmy konieczną wiedzę i udało nam się ją zastosować w praktyce, a nasza klacz ma papiery hodowlane i rodowód, to podejmując decyzje o jej pokryciu, najlepiej zasięgnąć opinii w Polskim Związku Hodowli Koni, gdzie wskażą nam odpowiedniego reproduktora. Powinno się krzyżować konie w czystości rasy lub krzyżować konie o podobnej strukturze genetycznej. Spełnienie warunków zwiększa prawdopodobieństwo uzyskania źrebięcia o pożądanych cechach. Najkorzystniejszy wiek dla klaczy matki przypada między 6 o 16 rokiem życia, jednakże i starsze klacze rodzą zdrowe i piękne źrebięta. Ruja u klaczy występuje mniej więcej co 21 dni - klacz oddaje wtedy mocz częściej niż zwykle, rusza sromem (co pospolicie nazywa się "błyskaniem"), jest wówczas bardziej niespokojna. W polskich hodowlach najczęściej stosowana jest metoda krycia "z ręki". Odpowiednio spętaną (dla bezpieczeństwa ogiera) klacz trzyma dwóch ludzi na placu do jazdy lub w ujeżdżalni, a dwóch prowadzi ogiera. Jeżeli klacz jest chętna bardzo szybko dochodzi do pokrycia. Klacz przed kryciem powinna być zbadana i zaszczepiona przeciwko ronieniu zakaźnemu. Jeżeli klacz i ogier mają papiry hodowlane, otrzymujemy (od właściciela ogiera) świadectwo pokrycia, które stanowi podstawę do wystawienia rodowodu dla źrebięcia.

Dowiezienie klaczy do ogiera i z powrotem

Opłata za pokrycie i pobyt w miejscu krycia

Nieużytkowanie klaczy w okresie przed- i poporodowym

Opłata dla lekarza weterynarii za odebranie porodu

Szczepienia i odrobaczania źrebaka

Zwiększenie karmienia klaczy w okresie ciąży i laktacji

Pożywienie dla źrebaka (bogate w witaminy)

Rozczyszczanie kopyt

Ewentualne leczenie

DŁUGOŚĆ TRWANIA CIĄŻY

Ciąża klaczy trwa średnio 338-342 dni z wahaniami w granicach 310-360 dni.

Długość trwania ciąży zależy od wielu przyczyn np. rasy koni i tak:
 • czysta krew arabska - 343 dni
 • pełna krew angielska - 334 dni

Hodowla w kierunku konia wierzchowego, później dojrzewającego, na typ kombinowany, powoduje zmianę przeciętnej długości ciąży. Obecnie w porównaniu z latami przed wojennymi okres ciąży konia wierzchowego wydłużył się, widać to na podstawie hodowli konia trakeńskiego w tej samej stadninie, roku:
 • 1934 - 331 dni
 • 1989 - 334 dni
 

Istnieją podstawy by sądzić że niedożywienie klaczy prowadzi do wydłużenia okresu ciąży. Intensywne karmienie skraca jej czas trwania. Na długość trwania ciąży poza tym ma wpływ:
 • wiek klaczy (im starsza tym czas ciąży jest krótszy);
 • miesiąc pokrycia: od maja do października - okres ciąży ulega skróceniu, a krycie w miesiącach od listopada od kwietnia wydłuża okres ciąży;
 • płeć urodzonych źrebiąt - ogierki noszone są o 2,3 doby dłużej niż klaczki;
 • są również klacze które mają tendencje do skracania ciąży. Długość ciąży jest dziedziczna.
Po skróconym okresie ciąży wzrasta prawdopodobieństwo upadków źrebiąt.

ROZWÓJ I WIEK PŁODU

PRZYGOTOWANIE HODOWCY DO PORODU

Okres okołoporodowy jest to czas w którym organizm klaczy przygotowuje się do porodu. Jest to również czas dla hodowcy na przygotowania się do tego wielkiego wydarzenia, jakim jest przyjście na świat źrebaczka.
Co najmniej na dwa tygodnie przed przewidywanym terminem źrebienia należy:
 • zawiadomić lekarza weterynarii o zbliżającym się terminie, tak aby był przygotowany na ewentualna pomoc;
 • klacz należy umieścić w oczyszczonym i odkażonym boksie, najlepiej 3x3 m, jasnym, suchym (bez wystających elementów), dobrze wentylowanym, (bez przeciągów);
 • boks wyściełany grubą ściółką z czystej słomy;
 • przygotować jodynę, watę, czyste ściereczki, dwa wiadra na gorącą wodę, środki do dezynfekcji;
 • w ostatnich miesiącach ciąży skład dawki pokarmowej powinien być zbliżony do dawki dla klaczy nieciężarnych. Unikamy w ten sposób przekarmienia i otłuszczenia dróg rodnych co może utrudnić przebieg porodu;
 • ważny jest dodatek do pasz energetycznych siana dobrej jakości
 • zmniejszenie owsa w dawce pokarmowej zwłaszcza u klaczy mających ograniczone możliwości ruchowe.

Unikamy w ten sposób występowania morzyska i ochwatu;
 • bezpośrednio przed porodem należy stosować dietę lekkostrawną (ziarno owsa) i rozwalniającą (np. marchew, pastwiska), ciężkostrawne to: np. nasiona strączkowych grubonasiennych;
 • podajemy preparaty witaminowo-mineralne, gdyż ciężarna klacz ma na nie zwiększone zapotrzebowanie oraz stanowi korzystny wpływ na noworodka;
 • zapewnienie odpowiedniej ilości wody, bądź swobodny dostęp do niej;
 • zapewnienie ruchu możliwie do ostatniej chwili przed porodem;
 • możliwie jak najdłuższe przebywanie na pastwisku;
 

Opieka lekarska nad ciężarna klaczą ogranicza się do wcześniejszego odrabaczenia, podanie szczepionek przeciw tężcowi, wirusowi EHV, oraz influenzie.
 

Unikamy
 • ciężkiej pracy, zwłaszcza na nierównym terenie, galopu, skoków, ruchu na oblodzonym terenie;
 • transportu źrebnych klaczy;
 • wszelkich stresów. Szczególnie niebezpieczne są w okresie 100-150 dnia ciąży, gdyż mogą przyczynić się do poronienia;
 • gwałtownych zmian temperatur;
 • unikamy bolesnych zabiegów, narkozy; niektórych leków.

ZWIASTUNY PORODU

Klacz źrebi się w pozycji leżącej, poród odbywa się zwykle w nocy.
Bóle porodowe zaczynają się na 3 godz. przed porodem, a sam poród trwa od 10-30 min.
Zwykle objawia się przez:
 • 4-5 tygodni przed porodem - obrzęk wymiona, niekiedy na kilka dni przed;
 • pojawienie się woskowatej wydzieliny na ujściach kanałów strzykowych;
 • pojawienie się pokarmu;
 • nabrzmienie warg sromowych;
 • częste oddawanie moczu (z gęstym ciągnącym się śluzem)
 • na 7-10 dni przed wyźrebieniem można zaobserwować zapadnięcie okolic krzyża (po obu stronach zadu) między nasadą ogona, a guzem kulszowym jest to spowodowane wiotczeniem wiązadeł krzyżowo miednicowych (u klacz w dobrej kondycji może to być niezauważalne);
 • mogą się pojawić plamy potu (na klatce piersiowej, w okolicy za łokciami, także wyżej na bokach);
 • niepokój objawiający się napięciem i drażliwością, grzebaniem nogami;
 • opierają się na nadgarstkach, kładą się i wstają, oglądają się na boki;

PORÓD

Jest aktem fizjologicznym i dlatego nie należy zbytnio spieszyć się z pomocą, starajmy się być czujnymi obserwatorami, gdyż przedwczesna i niefachowa pomoc może spowodować utratę zarówno klaczy jaki źrebaka.
Każda klacz to indywidualność i każdy poród różni się nieco od siebie, trwa od 10-30 min. 80% porodów odbywa się w nocy.

Rozróżniamy trzy etapy porodu:
 • Ból przygotowawczy, zwany wstępnym lub zwiastunowym, w którym odbywa się otwieranie szyjki macicy;
 • wydalanie płodu;
 • ból poporodowy i wydalenie łożyska.
 

Ból przygotowawczy - słabe bóle trwające niekiedy po kilka sekund, stopniowo nasilające się i trwające dłużej. Klacz staje się niespokojna kręci się poci, grzebie nogami, kładzie się i wstaje. Płód w tym czasie przekręca się o 900 i ustawia się kręgosłupem równolegle z kręgosłupem matki. Błony płodowe wciskają się do dróg rodnych i powodują rozwieranie szyjki macicy. Ten etap trwa ok. 12 godzin.
 

Bóle parte - bóle przybierają na sile, trwają po kilkanaście minut, przerwy są bardzo krótkie. Klacz się kładzie. Pod wpływem naturalnych sił porodowych klaczy, i ruchów płodu następują parcia porodowe. W otworze pochwy pojawia się najpierw błona omoczniowo - owodniowa. Wygląda jak niebieskawo biała plastikowa torba która otacza płód. Podczas prawidłowego otworzenia się szyjki macicy pęcherz płodowy (błony płodowe) najczęściej pękają już w pochwie i następuje wydalanie płodu. Gdyby nie pękły to należy je natychmiast przerwać na głowie źrebięcia, żeby się nie udusiło, nozdrza oczyszczamy czysta lniana szmatką. Najpierw powinny ukazać się przednie nogi źrebaka, jedno od drugiego powinno być wysunięte do przodu około 15 cm. Jest to czas kiedy klacz może wstać, a następnie zwykle kładzie się z powrotem. Następuje seria silnych skurczów - zwykle po trzy, z przerwami na odpoczynek około 3 min. Nie należy w tym czasie panikować, jest to naturalny objaw. Tłocznia brzuszna z widocznym trudem wypiera główkę, która opiera się na wyprostowanych nogach, za nią pojawiają się ramiona i klatka piersiowa. Reszta źrebaczka wydostaje się dość łatwo . Ten okres trwa od 10-30 min (nie powinno przekroczyć 1 godz.). Teraz mama i jej małe może wypoczywać i trwa to zazwyczaj około 30 min. zdarza się, że tylne nogi pozostają jeszcze w pochwie. Po krótkim odpoczynku, klacz zaczyna się interesować źrebakiem. Siada aby je obejrzeć i wtedy następuje wypchnięcie pozostałej części ciała. Sznur pępowiny przerwany zostaje zwykle samorzutnie podczas ruchów klaczy lub źrebięcia w miejscu naturalnie do tego przewidzianym tj. 4-8 cm od brzucha. W razie potrzeby należy go w tym miejscu podwiązać i odciąć, pamiętając żeby to zrobić z właściwej strony (miedzy wiązaniem, a matką). Kikut pępowiny dezynfekujemy (smarujemy) jodyną. Narzędzia używane do tego celu muszą być odkażone! Nie należy się spieszyć z tą czynnością. W tym czasie następuje zmiana w sposobie dostarczania tlenu do organizmu źrebięcia. Korzystne jest żeby mógł przez kilka minut równolegle korzystać z tlenu jak i z natlenionej krwi łożyska.
Jeżeli bóle się przedłużają i nie widać źrebaka należy skontaktować się z lekarzem weterynarii.
 

Ból poporodowy - gdy klacz wstanie i błony porodowe jeszcze zwisają, można podwiązać je aby nie dostawały do stawów skokowych i aby nie denerwowały klaczy. Po około 1-3 godzin klacz wydali łożysko i błony płodowe. Łożysko należy rozłożyć na ziemi i sprawdzić czy odeszło w całości. Następnie wraz z zabrudzoną ściółką należy zakopać lub spalić. Powodem do wezwania lekarza weterynarii jest podejrzenie, że łożysko nie zostało wydalone w całości, lub nie zostało wydalone 6 godz. po porodzie.