Choć często mówimy o kimś, że jest "zdrowy jak koń" albo ma "końskie zdrowie", to jednak zwierzęta te wcale nie są tak odporne na choroby, jak mogłoby się nam wydawać. Jeśli masz własnego konia, łatwo dostrzeżesz jego dziwne zachowanie, które może być oznaką zdrowotnych problemów. Jeżeli jeździsz konno w stajni rekreacyjnej, też zwróć uwagę na kondycję konia, którego ci przydzielono -może się na przykład okazać, że na skutek nieprawidłowego osiodłania przez poprzedniego jeźdźca koń właśnie nabawił się otarcia. Bądź więc zawsze czujny! Zgłoś niepokojące objawy instruktorowi, a jeśli objawy te dotyczą twojego konia, najlepiej jak najszybciej skontaktuj się z weterynarzem (chyba że jesteś pewny, że sam wiesz co robić, a przypadek jest naprawdę prosty, np. drobne otarcie).
 

Oto przykłady niepokojących objawów:

Grzbiet - otarcia w miejscu kontaktu z rzędem jeździeckim, zwiększona wrażliwość skóry przy dotyku i nacisku
Kopyta - kopyto cieplejsze od innych, przebarwienia na podeszwie, wrażliwość na ucisk, zły stan i mocowanie podków
Ścięgna - wrażliwość na dotyk, zwiększona ciepłota, deformacje
Pysk - otarcia i skaleczenia spowodowane złym lub niedopasowanym sprzętem
Oczy - łzawiące, obrzęknięte, zamknięte, zaczerwienione; światłowstręt
Nozdrza - wycieki i wydzieliny
Oddech - napady kaszlu, ciężki oddech
Apetyt - brak apetytu, niedojadanie paszy
Wydaliny - zmiana konsystencji, przykry zapach
 

NAJCZĘSTSZE KONTUZJE, URAZY I CHOROBY:
Skóra:

Gruda
Przyczyny - wtargnięcie drobnoustrojów w uszkodzenie skóry w zgięciu pęcinowym
Objawy - zapalenie skóry (zaczerwienienie, obrzęk) na tylnej powierzchni pęciny
Zapobieganie
- koń powinien stać w stajni na suchym podłożu
- unikać nadmiaru wody pielęgnując kończyny
- unikać otarć skóry od kaloszy, żwiru, zmarzniętego śniegu
- jesienią i zimą można przed jazdą i po jeździe bardzo cienko posmarować kremem emulsyjnym tylną część pęciny
- nie obcinać włosów z tyłu stawu pęcinowego

Grzybice
Przyczyny - zarodniki grzybów (grzybice są chorobami zakaźnymi)
Objawy - łysiny lub miejsca z przerzedzonym, słabym włosem
Zapobieganie
- dokładne codzienne czyszczenie konia
- osobny sprzęt do czyszczenia każdego konia
- utrzymywanie w czystości sprzętu do czyszczenia, sprzętu jeździeckiego i derki
 

Odsednienie
Przyczyny - niewłaściwe dopasowanie sprzętu jeździeckiego (siodła, popręgu, derek, uprzęży)
Objawy - zapalenie tkanek w okolicy kłębu i w innych miejscach zetknięcia ze sprzętem jeździeckim (obrzęk i wrażliwość na dotyk, często połączone z otarciem skóry)
Zapobieganie
- dokładnie czyścić miejsca pod siodłem i popręgiem
- sprawdzać stan siodła i czapraka
- nie używać uszkodzonego sprzętu
- prawidłowo siodłać i podciągać popręg
- przy mocno podciągniętym popręgu nie pozwalać koniowi na niskie schylanie się
- unikać skrętów pod bardzo ostrym kątem
 

Skaleczenia
Przyczyny - oddziaływanie czynników zewnętrznych
Objawy - otarcie, przebicie, przecięcie skóry
Zapobieganie
- kontrolować, czy w stajni i na ujeżdżalni nie ma ostrych przedmiotów (złamane deski, wystające gwoździe itp.)
- sprawdzać podłoże
- zapewnić bezpieczne ogrodzenia pastwiska i wybiegu (drut kolczasty jest niedopuszczalny!)
- chronić nogi konia bandażami, ochraniaczami itp.
 

Kopyta:
 

Gnicie strzałki
Przyczyny - bakterie rozwijające się w głębokim rowku strzałki
Objawy - szaroczarna maź o zapachu zgnilizny w rowku strzałki
Zapobieganie
- utrzymywanie konia na suchej ściółce
- codzienne czyszczenie kopyt
- odpowiednia dieta
- właściwa korekcja kopyta
 

Nagwożdżenie
Przyczyny - przebicie podeszwy kopyta gwoździem, szkłem czy innym ostrym przedmiotem
Objawy - kulawizna, ból, krwawienia
Zapobieganie
- starać się jeździć tylko po znanym i dobrze przygotowanym podłożu
- butelki po szklanych napojach wyrzucać wyłącznie do przeznaczonych na to pojemników (nigdy na ziemię!)
- po pracach remontowych w stajni dokładnie sprawdzić, czy nie pozostawiono przedmiotów potencjalnie niebezpiecznych
 

Ochwat
Przyczyny
- podanie zbyt dużej ilości paszy treściwej
- pasza zbyt bogata w białko
- zbyt intensywny ruch po twardym podłożu
- nieprawidłowe okucie
- zatrucia różnego rodzaju
- alergie
Objawy - gorące i wrażliwe na dotyk kopyta, charakterystyczna postawa z wysunięciem nóg przednich do przodu, wysoka temperatura
Uwaga! Zbyt późne lub niewłaściwe leczenie prowadzi do poważnych zmian w puszce kopytowej!
Zapobieganie
- unikać czynników powodujących stan zapalny w kopycie
- dostosować ilość pokarmu do rasy i sposobu użytkowania
- stosować profilaktykę przewodu pokarmowego
- stosować właściwą korekcję i kucie kopyt
 

Podbicie
Przyczyny - praca konia na twardym, kamienistym podłożu, nieusunięty kamień zakleszczony między podkową a kopytem
Objawy - kulawizna, zwiększona ciepłota kopyta, wrażliwość na dotyk
Zapobieganie
- unikać pracy koni na twardym, kamienistym podłożu
- podczas pielęgnacji kopyt usuwać ewentualne zakleszczone kamienie
- kontrolować prawidłowość kucia
 

Zagwożdżenie
Przyczyny - zbyt głębokie wbicie podkowiaka
Objawy - ból w okolicy źle wbitego podkowiaka, kulawizna
Zapobieganie - kucie konia przez wykwalifikowanego podkuwacza
 

Zapalenie trzeszczki kopytowej
Przyczyny - przeciążenie kończyn przednich w okolicy palca
Objawy - skracanie kroku, sztywny krok, niechęć do skoków
Zapobieganie
- unikanie przeciążeń nóg młodych koni
- wczesne wykrycie schorzenia zwiększa szanse leczenia
 

Zatraty
Przyczyny - urazy mechaniczne
Objawy - otwarte rany koronki lub piętek kopytowych spowodowane nastąpieniem nogi na nogę lub przez innego konia
Zapobieganie
- wykręcanie haceli po zakończonej pracy
- utrzymywanie odpowiedniej odległości od innych koni w czasie jazdy
- chronić koronki i piętki używając kaloszy
- przed transportem koni wykręcić hacele

Układ kostny:
 

Atrozy (przewlekłe zesztywniające zapalenia stawów): szpat, żabka
Przyczyny - przeciążenia w pracy
Objawy
szpat - tzw. chód koguci. Szpat wykrywa się przytrzymując podniesioną, zgiętą w stawie skokowym kończynę przez ok. 90 sekund, a po jej opuszczeniu bezpośrednio zakłusowując koń ze szpatem będzie kulał.
żabka - uwypuklenie tkanek tuż nad koronką kopyta w przedniej części
Uwaga! Zmiany w stawach są nieodwracalne!
Zapobieganie
- stopniowe wprowadzanie obciążeń w pracy, stosownie do wieku i stopnia zaawansowania treningu
- jak najkrótsze okresy silnego obciążenia lub przeciążenia
 

Nakostniaki
Przyczyny - uderzenia, stłuczenia, nierównomierne obciążenia kończyny powodujące stan zapalny okostnej
Objawy - narośl kostna, która może prowadzić do kulawizn
Zapobieganie
- chronić nogi konia ochraniaczami
- unikać przeciążeń młodych koni
- właściwa korekcja i kucie kopyt
 

Opoje
Przyczyny - uderzenie, skręcenie, nadwyrężenie, skaleczenie, nieprawidłowa postawa kończyn, przeciążenie (np. nagłe i ostre zwroty, ruch po twardym lub kopnym podłożu), złe żywienie (za dużo białka), niedobór witamin i składników mineralnych w diecie młodych koni
Objawy - powiększenie objętości pochewki lub torebki stawowej na skutek stanu zapalnego; opoje często określa się jako wadę urody, jednak zaniedbane mogą prowadzić do kulawizny
Zapobieganie
- większa staranność podczas prac stajennych (uważać, aby nie pchnąć konia widłami)
- nie przekarmiać koni (zwłaszcza młodych)
- zapobiegać przeciążeniom w pracy
 

Złamania i pęknięcia kości
Przyczyny - czynniki zewnętrze (np. silne uderzenie), długotrwałe przeciążenie lub nieprawidłowe jednorazowe silne obciążenie, nieprawidłowe żywienie (ubogie w wapń i fosfor)
Objawy - wyraźnie widoczne złamanie, silna kulawizna, ból przy poruszaniu, deformacja i obrzęk, ruchomość kończyny w nietypowym miejscu
Zapobieganie
- unikać przeciążeń zwłaszcza młodych koni
- właściwa pasza (proporcja wapnia do fosforu powinna wynosić 5:1)
- przestrzegać zasad bezpieczeństwa podczas treningów, zawodów i transportu
- unikać jazdy w nieznanym terenie
- unikać niebezpieczeństw na terenie stajennym (np. śliskie podłoże)
Ścięgna i więzadła:
 

Zapalenie i naderwanie
Przyczyny - niewystarczająca rozgrzewka przed rozpoczęciem pracy, gwałtowne wprowadzenie obciążeń, przeciążenie pracą, jazda po ciężkim - nierównym, dziurawym, głębokim lub śliskim podłożu, nieprzestrzeganie terminów kucia
Objawy
- zapalenie ścięgien (najczęściej przedniej kończyny) - kulawizna; w miejscu zapalenia występuje bolesna deformacja (tzw. fajka)
- zerwanie więzadeł -nienormalna ruchomość lub ustawienie stawu, deformacja i kulawizna
- zerwanie ścięgna mięśnia zginacza głębokiego palców lub mięśnia międzykostnego - silna kulawizna i deformacja
Zapobieganie
- odpowiednio długa rozgrzewka przed rozpoczęciem pracy
- stopniowe wprowadzanie obciążeń
- po silnych obciążeniach zapewnić lekkie, wypoczynkowe treningi
- nie jeździć po głębokim, ciężkim lub śliskim podłożu
- unikać jazdy w nieznanym terenie (dziury, nierówności)
- sprawdzać stan ścięgien przed jazdą i po jeździe
- przestrzegać terminów przekuwania
- stosować ochraniacze
 

Zapalenie kaletek maziowych
Przyczyny - uderzenia lub długotrwały nacisk
Objawy - w stanach zapalnych kaletki maziowe powiększają swoją objętość, tworząc przelewające się poduszeczki
ˇ W zależności od miejsca występowania stanu zapalnego wyróżnia się:
- modzel - zapalenie kaletki maziowej guza łokciowego
- pipak - zapalenie kaletki maziowej guza łokciowgo
- odsednienie - zapalenie kaletki maziowej kłębu
Zapobieganie
- wykręcać hacele po każdej jeździe, kontrolować kucie
- boksy koni wykazujących wzajemną agresję oddzielić od siebie albo wyłożyć ściany materiałem amortyzującym uderzenia
- ukośne ściany pod żłobem zapobiegają urazom kończyn przednich
- podczas transportu chronić kończyny ochraniaczami
 

Mięśnie:
 

Choroba poświąteczna - mięśniochwat porażenny koni
Przyczyny - niezredukowana ilość paszy w dni wolne od pracy, przeciążenie pracą, przekarmianie (zbyt dużo białka)
Jest to choroba o ostrym przebiegu, w skrajnym przypadku może prowadzić do padnięcia zwierzęcia.
Objawy - silne pocenie się, usztywnienie mięśni zadu, mięśnie deskowato twarde, koń nie może się przemieszczać
Zapobieganie
- nie pozostawiać konia bez ruchu w dni wolne od pracy
- dostosować dawkę pokarmową do rodzaju i ilości wykonywanej pracy
- odpowiednio wentylować stajnię
 

Układ pokarmowy:
 

Kolka
Przyczyny - przeładowanie żołądka, zaczopowanie jelita (np. na skutek pasożytów), zapiaszczenie jelita ślepego, zapętlenie jelita
Objawy mogą być bardzo różne
- brak apetytu
- brak zainteresowania otoczeniem
- niepokój
- rozciąganie kłody
- nieregularne, intensywne pocenie się od nasady ogona po łopatki
- nerwowe ziewanie, "śmianie się"
- pokładanie i tarzanie
- grzebanie przednimi kopytami
- wymachiwanie ogonem
- oglądanie się na boki
- gryzienie słabizn lub uderzanie tylnymi kopytami w brzuch
- częste próby oddawania moczu
- przyspieszenie tętna i oddechu
Kolki są bardzo często przyczyną padnięcia koni!
Przed przybyciem lekarza:
- nie pozwolić koniowi na jedzenie
- kontrolować tętno, oddech, oddawanie moczu i ilość wypijanej wody
- wyprowadzić konia z boksu i oprowadzać stępem (nie kłusować!)
- przygotować środek transportu na wypadek konieczności natychmiastowego zabiegu operacyjnego
Zapobieganie
- regularny ruch konia
- po karmieniu pozostawić konia w stajni przynajmniej przez godzinę
- kontrolować systematycznie jakość paszy
- indywidualnie dobierać dawki pokarmowe
- regularnie odrobaczać, przynajmniej 4 razy w roku
- pielęgnować pastwisko, systematycznie usuwając świeże odchody
 

Ostre zęby
Przyczyny - naturalny proces związany ze wzrostem zębów
Objawy - Przy rozcieraniu pokarmu na zewnętrznych krawędziach zębów tworzą się ostre krawędzie, które mogą kaleczyć śluzówkę policzków lub język. Koń je wolno, silniej się ślini, w żłobie mogą pozostawać przeżute resztki pokarmu
Zapobieganie - kontrola uzębienia co 6 miesięcy
 

Układ oddechowy:
 

Grypa
Przyczyny - wirus grypy
Objawy - osowiałość, wysoka temperatura, suchy silny kaszel, wyciek z nosa; często w stajni choruje jednocześnie więcej koni
Zapobieganie - regularne szczepienia ochronne
Ostry nieżyt oskrzeli
ˇ Przyczyny - zakażenie bakteryjne, wirusowe, uczulenia (np. na siano, kurz, grzyby, bakterie)
ˇ Objawy - osowiałość, wysoka temperatura, wyciek z nosa, kaszel
Zapobieganie
- kontrolować jakość słomy i siana
- usuwać spleśniałe partie paszy
- nie wstawiać spoconego konia do stajni
- użytkować konia w sposób racjonalny
- dbać o higienę w stajni
 

Przewlekły nieżyt oskrzeli
Przyczyny - nieleczony lub nie doleczony ostry nieżyt oskrzeli
Objawy - długie napady suchego kaszlu, zakłócenia oddychania, duszność
Zapobieganie
- odpowiednio długi okres rekonwalescencji po ostrym nieżycie
- dobra jakość powietrza w stajni
- zamiast słomy stosować odpylone wióry drzewne
- podawać zwilżone siano
 

CHOROBY ZAKAŹNE

Arteritis

Wirusowe zapalenie tętnickoni (EVA).
Wirus atakuje małe tętnice różnych narządów typu mięśniowego (z wyjątkiem mózgu) powodując ich stan zapalny.
Siewcami są zarażone ogiery przez nasienie lub drogą kropelkową. Rozsiewanie wirusa następuje dalej poprzez wydzieliny i wydaliny. Okres wylęgania trwa 3-14 dni. Po tym czasie można stwierdzić przeciwciała w surowicy zarażonych koni. Raz zarażone zwierzę wykazuje obecność przeciwciał przez całe życie.
Niektóre ogiery są nosicielami i siewcami wirusa przez całe życie. Zakłada się , że odsetek siewców może dochodzić do 55%.

PASOŻYTY

Duże słupkowce

Strongylinae z rodzaju Strongylus (1,8 - 4,6 cm długości). Larwy odbywają wędrówki w organizmie żywiciela i lokalizują się w różnych tkankach np.: tętnicach krezkowych, pod otrzewną, w wątrobie i trzustce. Dorosłe osobniki odżywiają się krwią. Przyczepiają się do błony śluzowej okrężnicy którą uszkadzają. W przypadku inwazji ponad 100 osobników wywołują postępującą niedokrwistość. Najbardziej szkodliwe dla koni są nicienie, którego larwy czwartego stadium lokalizują się w tętnicy krezkowej przedniej, mogą wywołać morzyska zakrzepowo zatorowe. Działają na nie preparaty z grupy iwermektyn likwidujących także larwy tkankowe.

Pod koniec lat 80-tych przeprowadzono badania selekcyjne nieodrobaczonych koni w gospodarstwach indywidualnych w Polsce Centralnej. Wykazały one powszechne występowanie w niewielkiej intensywności zarażania (1-52 osobników u jednego żywiciela

Glista końska

Parascaris equorum - źródłem zakażenia są dorosłe konie z bezobjawową inwazją powodują stałe skażenia stajni jajami glist.

Inwazja pojawia się u 8-10 tygodniowych źrebiąt. Szczyt wydalania jaj przypada na 16-20 tydzień życia. Źrebięta wykazują odporność w wieku 5-7 m-ca. Utrzymuje się do końca życia i zapobiega rozwijaniu się i zarażaniu. źrebię w dobrej kondycji zarażanie glistą jest krótkotrwałe, utrzymuje się 4 miesiące u źrebięcia 5-cio miesięcznego i jeden miesięc u roczniaka.

Okres prepatentny u glisty wynosi 72 - 110 dni. Wędrówka larw przez wątrobę i płuca wynosi 14 dni. 17-go dnia dociera do jelita cienkiego. Natomiast do dojrzałości płciowej brakuje jeszcze 9 tygodni. Istnieje długotrwały okres bezobjawowego zarobaczenia (bez jaj w kale) jest to najlepszy okres do odrobaczanie. Jeżeli w hodowli u najwcześniej urodzonych źrebiąt stwierdzone glistę to wskazuje to na odrobaczenie kolejnych w wieku 6 tyg.

W Polsce w 1996 r. stwierdzono zarażenie 15% dorosłych koni roboczych. Około 50% pogłowia źrebiąt w ciągu sezonu pastwiskowego, mimo odrobaczania za pomocą okswendazolu.

W krajach Europy zachodniej glista jest wciąż problemem. Najważniejszymi czynnikami w epizootiologii zarażeń glistą są: wielka płodność samic pasożyta, zdolność przylepiania się do różnych przedmiotów.

Elementem inwazyjnym jest jajo z larwą drugiego stadium bardzo odporne na działanie czynników środowiska zewnętrznego i odporność na większość środków dezynfekcyjnych. Jaja posiadają zdolności inwazyjne w stajniach i na pastwiskach przez kilka lat. W zarażaniu nie występuje sezonowość. Fakt, że jaja posiadają lepkie ścianki to mogą znajdować się absolutni wszędzie. źrebięta zarażają się oblizując ściany, żłoby, podłogę.

Samice glisty produkują stałe ilości jaj, w związku z tym źrebięta zarażone są niezależnie od pory roku.

Inwazja znacznie upośledza zdrowie i rozwój źrebiąt ze względu na chorobotwórczość glist. Duże pasożyty objadają żywiciela. Działanie mechaniczne - możliwość zatkania jelita cienkiego. Działanie toksyczne - drażniące produkty przemiany materii glist. Do zwalczania zaleca się podwójną dawkę preparatów benzimidazolowych w stosunku do podawanej przeciwko słupkowcom. Iwermektyna jest b. skuteczna przeciwko larwom czwartego stadium trafiającym do jelita cienkiego w 2-3 tygodniu po zarażeniu.

Bardo istotnym elementem w zapobieganiu glistnicy jest zapewnienie źrebiętom dobrych warunków zoohigienicznych tzn. niedopuszczenie do gromadzenia się jaj w środowisku. Boksy dla źrebnych klaczy winny być oczyszczone i odkażone za pomocą 5% lizolu lub środków fenolowych.

Gzy

Jest 5 gatunków gza. Najczęściej występuje Gastrophilus intestinalis. Gatunek ten w okresie lata składa jaja najczęściej na przednich nogach i brzuchu konia.

Można to niejednokrotnie zaobserwować na pastwisku, gdy fruwają w powietrzu i znajdą się w pobliżu przednich nóg końskich, wystrzeliwują jaja które przyklejają się do sierści. Po kilku dniach wylęgają się larwy powodując swędzenie skóry. Koń liże nogi i w ten sposób larwy dostają się do przewodu pokarmowego konia. I tak rozpoczyna się kilkumiesięczna wędrówka po różnych narządach żywiciela. Od listopada larwy przylepiają się do błony śluzowej żołądka. Przez ten czas przy silnej inwazji larwy mogą wywołać ciężkie powikłania takie jak niedokrwistość, zakłócenia w trawieniu a w wyniku podrażnień ścian żołądkowych rozwijają się nowotwory. Jednym ze sposobów profilaktycznego zwalczania gza jest mechaniczne czyszczenie nóg i sierści końskiej. Leczenie farmaceutyczne wskazane jest w listopadzie w momencie zagnieżdżania się larw w żołądku. Niestety w tym czasie badania kału nic nie wykazują, gdyż nie jest to czas na wydalanie pasożyta. Preparaty farmaceutyczne stosowane przy zwalczaniu żołądkowych larw gza można stosować przeciwko nicieniom, ale nie odwrotnie.

Latem następnego roku odczepiają się, zostają wydalone z kałem i przeobrażają się. Po 30-40 dniach stają się owadami i proces biologiczny rozpoczyna się od nowa.

Małe słupkowce

Zaliczamy tu 25 gatunków nicieni z podrodziny cytahostominae. Występują u koni w każdym wieku, intensywność inwazji dochodzi do setek tysięcy osobników. Sprzyja temu prosty rozwój i nagromadzenie dużej ilości larw w środowisku (z jaj na pastwisku rozwijają się larwy inwazyjne które są bezpośrednią przyczyną zarażania). Postacie dorosłe (6-12 mm długości) są mało potomne. Lokalizują się przy ścianie jelita grubego. Podstawowe znaczenie chorobotwórcze maja larwy wnikające do błony śluzowej i podśluzowej jelita grubego w celu odbycia linień. Większość larw zjedzonych na pastwisku późnym latem i jesienią ulega uśpieniu do wiosny następnego roku. Zjawisko to powoduje zsynchronizowanie rozwoju larw, które na przełomie zimy i wiosny w tym stadium wychodzą ze śluzówki odbudowywują populację nicieni w okrężnicy. W momencie gdy dochodzi do wydostania tysiąca larw powstają rozsiane uszkodzenia błony śluzowej jelita grubego. Objawia się długotrwałą biegunką, postępującym wychudzeniem w krańcowych wypadkach kończy się śmiercią w ciągu 2-3 tygodni. Dotyczy to najczęściej młodych koni, najczęściej w pierwszym i drugim sezonie pastwiskowym (roczniaków i dwulatków), które na pastwisko wychodziły silnie skażone larwami inwazyjnymi.

Tasiemce

Inwazje tasiemców należy zaliczyć do zarażeń występujących endemicznie, związane jest to z biologią pasożyta. Rozwój tasiemców przebiega z udziałem żywiciela pośredniego, mechowca w którego jamie ciała rozwija się inwazyjny cysticerkoid. Konie zarażają się na pastwisku zjadając mechowce z cysticerkoidami. Największe zagrożenie występuje na zacienionych pastwiskach graniczącymi z zalesionymi terenami. To środowisko mechowców.

Inwazja tasiemców występuje bez względu na wiek koni. U starszych obserwuje się wyższą intensywność zarażania. Intensywność inwazji może osiągnąć setki egzemplarzy. Zmiany anatomopatologiczne związane są z lokalizacją pasożyta (końcowy odcinek jelita czczego, okolica ujścia biodrowo - ślepego i jelito ślepe). Pasożyty przyczepiają się do ściany jelita powodując nieżytowe zapalenie błony śluzowej, zgrubienia, owrzodzenia. Często nawet przy ilości 10 osobników nie stwierdza się objawów klinicznych wywołujących zaburzenia perystaltyki tylnego odcinka jelita biodrowego i ślepego.

Węgorek koński

Zarażenie następuje zaraz po urodzeniu się źrebaka poprzez inwazję larw w mleku matki. Klacze nie wykazują objawów zakażenia patentowego. Uśpione larwy uaktywniają się w czasie ciąży i przenikają do gruczołu mlekowego. Skutkiem jest wydalanie jaj z kałem przez 14 dniowe źrebię. Do inwazji może dochodzić też przez delikatna skórę źrebiąt. Ale głównym źródłem jest mleko matki. Zarażanie w stajni szybko się szerzy. Pomimo iż larwy inwazyjne w środowisku zewnętrznym szybko giną (wrażliwsze na wysychanie i promienie słoneczne) to na rozprzestrzenianie inwazji wpływa specyfika rozwoju pasożyta. Cykl rozwoju węgorka końskiego ma dwa typy rozwoju: prosty i złożony.

Pasożytnicze samce w jelicie cienkim źrebięcia produkują jaja, a w środowisku zewnętrznym wykluwają się larwy. Część ich rozwija się w larwy inwazyjne (jest to rozwój prosty) lub wolno żyjące samice i samce dają początek kolejnym pokoleniom larw inwazyjnych (rozwój złożony). Dochodzi do rozmnażania się form inwazyjnych w stajni bez udziału źrebiąt. U dorosłych koni inwazja węgorka występuje rzadko.

Szczyt nasilenia inwazji przypada na 4-12 tygodnia życia źrebięcia potem intensywność zarażania spada, spowodowane jest to wzrostem odporności.

Małe i średnie inwazje nie wywołują objawów chorobowych. Silna intensywność zarażenia może powodować biegunkę u 2-6tyg. źrebiąt. Natomiast poprzedzają ją zaburzenia ze strony układu oddechowego (kaszel, objawy zapalenia płuc) spowodowane jest to wędrówkami larw przez płuca i wskazuje raczej na wirusowe lub bakteryjne podłoże. Dlatego w przypadku podejrzenia węgorczycy ważne jest zdiagnozowanie inwazji. Opiera się ono na stwierdzeniu w kale larw jaj.

W stadzie gdzie stwierdzono węgorczycę wskazane jest odrobaczyć klacze bezpośrednio przed wyźrebieniem za pomocą iwermektyny co zapobiega zarażeniu źrebiąt przez mleko. Aby zapobiegać zarażeniu się węgorczycą należy utrzymywać higienę w stajni, regularnie wymieniać ściółkę i usuwać nawóz z boksów.

ODROBACZENIE

Dbając o zdrowie naszych podopiecznych musimy pamiętać nie tylko o regularnym odrobaczaniu ale również o profilaktyce. Higiena w stajni (wymiana ściółki, okresowa dezynfekcja ścian i żłobów, odkażanie stajni) to walka z pasożytami, gdyż są one wielkim zagrożeniem i nie rzadko prowadzą do śmierci koni.

Rutynowo stosuje się odrobaczanie koni dwa razy do roku, przed i po sezonie pastwiskowym, jest to minimum, jakie powinniśmy zapewnić swoim konikom. Często jednak to nie wystarcza. Objawami wskazującymi na zarobaczenie jest:

chudnięcie koni (źrebiąt) mimo dobrego odżywiania,

stają się osowiałe,

sierść staje się stercząca i matowa,

pojawiają się częste nawroty kolki.

Zarobaczenie jest choroba silnie wyniszczającą organizm (zwłaszcza źrebiąt) prowadzą do cherlactwa. Do najbardziej znanych robaczyc u koni zaliczamy:

Stongyloza (wywołane przez słupkowce)

Węgorczyca

Glistnica

Tasiemczyca

Gastrofiloza (wywołana przez gzy)

Dlaczego tak się dzieje?

Udomowienie koni, zebranie ich w grupy i trzymanie na niewielkich terenach (ciasne stajnie i niewielkie padoki) są gęsto zasiedlone pasożytami, które stają się powodem dalszej inwazji. Ciągłe korzystanie z tych samych terenów może doprowadzić, że po pewnym czasie pastwiska stają się nieprzydatne dla koni. Mówi się o "zmęczeniu" pastwisk. Bagatelizowanie takiego stanu doprowadziło wiele stadnin do regresu hodowlanego. Do niedawna hodowcy byli bezsilni wobec inwazji pasożytów przy zakażeniu pastwisk. Poszukiwano środków zaradczych. Jeden z lekarzy weterynarii w Stadninie Koni Trakeny zapoczątkował walkę z pasożytami przez zbieranie końskiego kału z pastwisk, gdyż zakażenie słupkowcami zagrażało egzystencji stadniny. Kolejnym krokiem było przeorywanie pastwisk. Wprowadzono racjonalną gospodarkę uprawną. Część pastwisk przeorano i siano pszenicę, w następnym roku sadzono ziemniaki. W trzecim roku powracano do traw. Tak wyglądała pierwsza walka z pasożytami.

Pastwiska podmokłe i zacienione to siedliska różnego rodzaju pasożytów, dlatego są niebezpieczne dla koni.

Półśrodkiem hamującym rozwój pasożytów jest wczesne koszenie wiosną użytków zielonych przy wysokości odrostu ok. 20 cm i spasanie zebranych traw w postaci kiszonki lub siana przez inne gatunki inwentarza, w ten sposób część larw pnących się ku górze po źdźbłach zostanie usunięta i unieszkodliwiona.

Innym sposobem jest przemienne spasanie pastwisk przez inne gatunki inwentarza odpornych na inwazję pasożytów końskich np. bydło owce lub równoczesne użytkowanie pastwisk przez konie i przeżuwacze. Pamiętając o bezpieczeństwie koni - należy bydłu obcinać rogi.

Tam gdzie nie mamy możliwości na radykalna renowację pastwisk pozostaje jedynie systematyczne odrobaczanie koni środkami farmakologicznymi, powinno być ono przeprowadzone w odstępach dwumiesięcznych przez cały okres pastwiskowy, zgodnie z cyklem rozwojowym pasożytów. Larwy odbywają wędrówkę po organizmie żywiciela, przenikają przez ścianki jelit do innych narządów gdzie nie docierają środki farmakologiczne. Działają one jedynie na larwy które aktualnie znalazły się w przewodzie pokarmowym. Dlatego regularne odrobaczanie jest nieodzowne.

Gdy jest podejrzanie o robaczyce, należy dać próbkę kału wielkości kurzego jaja w szczelnie zamkniętym naczyniu do analizy, do zakładu higieny weterynaryjnej z adnotacją o jej pochodzeniu. Negatywny wynik może być zwodniczy, gdyż pasożyty składają jaja okresowo.

Odrobaczanie przeprowadzamy pod kontrolą lekarza weterynarii.

Niektóre preparaty przeciwrobacze dostępne dla koni: